مایکوتوکسین ها سموم قارچی هستند که به وسیله ی قارچ هایی چون آسپرژیلوس، فوزاریوم، پنیسلیوم، کلاویسپس و آلترناریا تولید می شوند. امروزه بیش از 500 نوع مایکوتوکسین شناسایی شده است که عمده ترین آن ها شامل آفلاتوکسین ها، اکراتوکسین، تریکوتسن، فیومننسین، زیرالنون، پاتولین و سیترینین می باشند. این سموم در قبل و بعد از برداشت در سرتاسر جهان به وفور تولید می شوند که می توانند مشکلات متعددی را در طیور ایجاد کنند.
آفلاتوکسین ها
آفلاتوکسین ها از نظر اقتصادی شایع ترین و با اهمیت ترین سموم قارچی در صنعت خوراک دام و طیور، در سراسر دنیا به شمار می آیند. این سم در دزهای بالا می تواند به طور مستقیم باعث تلفات شود، اما ضرر اقتصادی اصلی، ناشی از کاهش رشد و افزایش ضریب تبدیل غذایی است. آفلاتوکسین با تضعیف سیستم ایمنی، زمینه ساز ابتلا به بیماری هایی نظیر سالمونلوز، کوکسیدیوزیس، بورس عفونی و کاندیدیازیس می باشد. علاوه بر این در پرنده بالغ موجب کاهش تولید تخم مرغ و جوجه درآوری شده و در خروس ها کاهش باروری اسپرم را به دنبال دارد. مضاف بر این آفلاتوکسین با تضعیف سیستم ایمنی باعث شکست فرآیند واکسیناسیون شده و ابتلا به بیماری ها را افزایش می دهد.
اکراتوکسین ها
اکراتوکسین ها شامل انواع A، B و C هستند که آلودگی با آن ها می تواند سرکوب سیستم ایمنی، مسمومیت کبدی و کلیوی را سبب شود. اکراتوکسین در مقایسه با آفلاتوکسین سمیت بیشتری را برای طیور دارد و مقادیر بالای آن باعث صدمات شدید در کبد و کلیه شده و اثر ناقص الخلقه زایی و سرکوب سیستم ایمنی در طیور را در پی دارد. وجود بیش از حد این سم در خوراک، کاهش وزن، ضریب تبدیل بالا و کاهش تولید تخم مرغ را به همراه دارد. متاسفانه این سم از طریق گوشت و تخم مرغ قابلیت انتقال به انسان را داشته؛ در نتیجه این انتقال، مشکلاتی چون سرطان و اختلال در سیستم عصبی برای انسان ایجاد می شود.
زیرالنون
زیرالنون به طور طبیعی در ذرت به ویژه در اواخر پاییز و زمستان یافت می شود. این سم می تواند باعث تحریک پاسخ های فیزیولوژیک شود. سمیت زیرالنون نسبتا کم بوده اما به دلیل شباهت آن به استروژن، یک مایکواستروژن محسوب شده که می تواند رشد و تولید تخم مرغ را کاهش دهد، به علاوه عملکرد سیستم تولیدمثلی را نیز با اختلال مواجه کند. حتی این سم کاهش کیفیت اسپرم را نیز به دنبال دارد. زیرالنون در طیور تخم گذار وزن مخصوص، ضخامت پوسته و کیفیت محتویات تخم مرغ، همچنین مصرف خوراک و تولید تخم مرغ را کاهش می دهد و منجر به اختلال در جذب کلسیم، التهاب بورس فابریسیوس، ایجاد کیست های تخمدانی و لکوپنی می شود.
تریکوتسن ها
در بین سموم مختلف این گروه، سم T2 بسیار کشنده بوده به طوری که حتی در جوجه 7 روزه بسیار قوی تر از آفلاتوکسین عمل می کند. سم T2 سنتز DNA، RNA، پروتئین و سیکل سلولی را مختل کرده و باعث سرکوب سیستم ایمنی شده، به ویژه این سم باعث نکروز و از بین رفتن سلول های T و B در غده تیموس، طحال و غدد لنفاوی طیور در برابر عوامل بیماری زا می شود. این سم می تواند بر تیتر آنتی بادی تاثیر بگذارد و سیستم ایمنی را سرکوب کند. به علاوه غلظت 1 میلی گرم درکیلوگرم این سم در دستگاه گوارش خون ریزی ایجاد کرده و نکروز این بافت را در پی دارد. T2 در کبد باعث اختلال در عملکرد این بافت و بروز استرس اکسیداتیو می شود. همچنین با تاثیر بر روی سیستم خون رسانی به مغز، عملکرد این ارگان را نیز دچار مشکل می کند. کاهش بازدهی تولید، وزن و افزایش ضریب تبدیل از دیگر خسارات وارده به وسیله ی این سم است.
